Balın Niteliği
Bal, bitkilerin çiçeklerinde bulunan nektarın (bal özü) veya bitkilerin canlı kısımlarıyla, bitki üzerinde yaşayan bazı böceklerin salgıladığı tatlı maddelerin bal arısı ( Apis mellifera ) tarafından toplanması, vücutlarında bileşimlerinin değiştirilip petek gözlerine depo edilmesi ve burada olgunlaştırılması sonucunda meydana gelen koyu kıvamlı, tatlı bir üründür.
Balın Yapısı
Bal karmaşık bir yapıya sahiptir. Balın bileşimi, elde edildiği çevre şartlarına, balın kaynağına, hasat yapıldığı zamanki olgunluğuna, işleme yöntemine ve depolama şartlarına bağlı olarak değişir. Balı arı kendisi için yapar. Süzme bal petekteki balın olgunlaştıktan sonra süzülmesi ile üretilir.
Balın Bileşimi
Şekerler : Balda bulunan şekerler in dağılımı şöyledir:

• Monosakkaritler
• Disakkaritler
• Trisakkaritler
• Kompleks Şekerler

Bu şekerlerin çoğu nektarda bulunmaz, balın olgunlaştırılması sırasında arılar tarafından eklenen enzimler sonucunda ya da asit şeker reaksiyonu sonucunda oluşmaktadır.

Asitler: Balın yapısını oluşturan diğer bir madde asitler dir. Balda bulunan asitler sadece tat ve lezzetine katkıda bulunmakla kalmaz, balda mikroorganizma gelişimini önleyici etkiye de sahiptir. Balda en fazla glukonik asit bulunmaktadır.

Proteinler: Balda bulunan proteinler beslenme açısından önemli olup protein yapıtaşı olan aminoasitler içerdiği tespit edilmiştir.

Mineral Madde: Balda mineral madde çok fazla olmamakla birlikte mineral alımını artırmak için kimi diyetlerde şeker yerine verilebilmektedir.

Vitaminler: Vitaminler e gelince balda bulunan en önemli vitaminler; Tiamine (B1), Ribolavin (B2), Askorbik asit (Vitamin C), Pridoksin (B6), Pantotenik asit (B5) ve Nikotinik asit (B3)’dir. Bununla birlikte Vitamin H ve K da mevcuttur. Balın antioksidant özelliği vardır.

Bitki Pigmentleri: Bal aynı zamanda koku ve tat veren maddeler ile renk veren bitki pigmentleri ni de yapısında bulundurur. Balda bulunan polenlerde balın geldiği kaynağı belirler. Balın parmak izidir.
Balın Üretimi
Bal Üretimi Arcılıkla Başlar : Bal üretiminde en önemli etken sağlıklı ve güçlü kolonilerdir. Bal üretiminde görülen problemlerden biri, üreticinin gerekli düzenlemeyi zamanında yapmaması nedeniyle, üretimin kuluçkalıkta gerçekleşmesidir. Yavrulu peteklerin kullanılması balın polen içeriğini artırır. Balda polen içeriğinin fazla olması ise balın renginin koyu olmasına, çabuk kristalize olmasına ve balın filtrasyonunda güçlüklerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Bal üretiminde ballıkların önemi : Araştırmalar ballıkta üretilen bal ile kuluçkalıkta üretilen bal arasında polen içeriği bakımından önemli derecede farklılık olduğunu göstermektedir.

Bu nedenle ballık ve kuluçkalık petekleri birbirinden ayrılmalı, faaliyete güçlü koloniler ile başlanmalı, kuluçkalık ve ballık arasına ana arı ızgarası yerleştirilerek, ana arının ballık bölümündeki peteklere yumurtlaması önlenmelidir.
Balın Oluşumu
Balın ham maddesi (nektar, bal çiği ya da diğer sıvılar) tarlacı arılar tarafından bal keselerinde kovana taşınır. Hammadde salgı ile karıştırılır. Tarlacı arı kovana geldiğinde bal kesesindeki karışımı bir ya da birkaç genç arıya verir. Sıcaklık, arının yaşı, ırkı, koloninin gücü, getirilen hammadde geçiş hızını etkileyen faktörlerden bazılarıdır. İşlem süresi ve işlemde görev alan arı sayısı koloninin gücüne ve bal için getirilen hammaddeye bağlıdır. Güçlü nektar akımı süresince petek gözlere bir arıdan diğerine geçişin daha az yapıldığı yarı olgunlaştırılmış bal depolanır.
Balın Olgunlaşması
Balın hammaddesi toplandığı zaman çok fazla su içermektedir. Suyun fazlası arılar tarafından kovandan uçurularak bal olgunlaştırılır. Balın olgunlaştırılma işlemi kovan içerisinde olur. Arı yarı olgunlaştırılmış balı petek gözlere depolar. Kural olarak gözün dörtte biri ila dörtte üçü doldurulur. Eğer yer yok ya da hızlı çıkım var ise petek gözün yarısı ya da dörtte üçü doldurulur. Son olgunlaştırma işlemi, balın ilk göze konduğu andaki nem miktarı, petek gözün doluluk durumu kovandaki havalandırmaya, ısıya ve ortamın nemine bağlı olarak 1-3 gün alır. Doğal kovan şartlarında petek gözlere depolanan bal, sırlanarak korunur.
Bal Hasadı
Bal hasadında dikkat edilecek hususlar : Ballar pazarda öncelikle süzme (granül, likit), petekli (seksiyon, kesilmiş petekli) olmak üzere iki grupta pazarlanmaktadır. Bal hasadı pazardaki hedeflere göre yapılabilir. Ancak hasat yapmadan önce balın olgunlaşmış olmasına dikkat etmek gerekir. Bunun için bal sırlanır sırlanmaz ballıklardan alınır. Süzme bal üretimi için peteklerin en az üçte ikisi sırlanmış olmalıdır. Bal kaynağına göre ayrı ayrı hasat edilmelidir. Kaplara ayrı ayrı konulmalıdır. Kapların üzerine kimlik numaraları yazılmalıdır.
Bal Pazara Hazırlarken Dikkat Edilecek Hususlar

• Bal kapları kodekse uygun olmalıdır.
• Bal kaplarının üzerine üretici kodu, üretildiği yer ve kaynağı yazılmalıdır.
• Balın içine hiçbir madde katılamaz. İçeriğinden hiçbir madde çıkarılamaz.

Balın Depolanması
Bal Evi ve Depolama Odası : İster üretici mekanında, ister dolum tesislerinde olsun bal evi ve depolama odası her zaman tamamen temiz tutulmalıdır. Duvarlar ve tavan kolayca yıkanan ve dezenfekte edilebilen malzemeler ile kaplanmalıdır. Bal depoları balın özelliğini bozmamalıdır.

Balın depolandığı mekan güçlü hava akımlarından korunmalı, bütün açıklıklar böcekler ve kemiricilerin girmesini engellemek için tel ile kaplanmalıdır. Kirli hava ve fazla nemi önlemek için uygun havalandırma sağlanmalıdır.

Balın taşınması ve depolanması Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nin “Taşıma ve Depolama” bölümünde yer alan kurallara uygun olmalı ve depolama sıcaklığı 30°C’yi geçmemelidir.
Sorunlar ve Çözüm Önerileri

• Arıcılar kendi ürettikleri balı pazarlamada sorunlar yaşarken ülkemize sınır ticareti adı altında yasal olmayan yollardan ya da tatlandırıcı adı altında tonlarca kalitesiz bal girmektedir, bu balların satışı engellenmelidir.
• İlaç, antibiyotik ve mevsim dışı şeker kullanımı önlenmelidir.
• Erken hasat sorunu giderilmelidir.
• Arıcılar ve satıcılar kayıt altına alınmadır.
• Tekel olduğumuz ürünlerde tek elden ihracat yapılmalıdır. (Çam balı üretimde dünya lideriyiz.)
• Kodekse uygun bal kapları, arıcılık malzemeleri üretilmesi temin edilmelidir.
• Arı ürünleri ithalatı süresiz yasaklanmalıdır.
• İhraç edilen bala Tarım ve Köyişleri Bakanlığı izin veriyor. Laboratuarlar sayısı artırılmalıdır.
• Bal kaynakları korunmalıdır.
• Türk Gıda Kodeksi, tebliğlerinin tam olarak uygulanmalıdır.
• Marketlerde raf kontrolleri yapılmalıdır. Ülke içinde sahte bal yapanlar ile mücadele edilebilmelidir.
• Bal kaplarında arıcı kimlik bilgileri olmalı, balın kaynağı için polen analizi de Kodekse dahil edilmeldir.
• Avrupa ülkelerinin bal dış alımı 200 bin ton dur. Bu pazar iyi değerlendirilmelidir.
• Balda birlikler marka oluşturmalı, ihracatı katma değeri yüksek olan kavanoz ambalaj ile yapmalıdır.
• Glikoz ithalatı %2 kotasına geri çekilmeli.
• Arıcı Birliklerine market raflarında yer verilmelidir.
• Arıcı birlikleri olarak ihracatçılara kaliteli, sorunsuz, ihracatta problem yaratmayacak garantide, teklifi bütün bal paketleyicilerine de yaptık. Ancak bal paketleyicilerinden arıcı kimlik bilgisiyle birlik üyelerinden bal alımı için talep gelmemiştir. Sorunsuz ihracat için bu sağlanmalıdır.
• Bal alıcılarının birlik üyesi arıcılardan alım yapmaları sağlanmalı, bal satıcıları gibi marketlerde sattıkları üründen sorumlu tutulmalıdır.
• Arıcı kimlik belgelerinin banka kredilerinde, arıcının alacağı sağlık belgelerinde geçerli olması sağlanmalıdır.

Yasal Düzenleme

• Bal kodeksi yeniden düzenlenmelidir.
• Bitki kaynağına göre yapılan polen analizi de kodekse ilave edilmelidir.
• Bal üretim girdilerinde (temel petek, arıcılık malzemeleri vd.) KDV oranları düşürülmelidir.
• Gerçek bal ile sahteciler ayrılmalıdır.
• Arıcılık yönetmeliği yeniden hazırlanmalıdır.

Güvenilir Gıda
Gıdaya ilişkin her türlü şikayet veya talebinizi Türkiye’nin her yerinden 174’ü çevirerek ALO GIDA çağrı merkezine bildirebilirsiniz. Ayrıca bilgi için tıklayınız.